Surveys and excavations in Chalkis, Aetolias, 1995-1996. First preliminary report

Abstract

Από το έτος 1995 βρίσκεται σε εξέλιξη ένα μεγάλο πρόγραμμα αρχαιολογικών ερευνών και πολιτιστικής ανάδειξης της περιοχής της Κάτω
Βασιλικής στη ΝΑ Αιτωλία, όπου διατηρούντα_ι_ τα ερείπια της αρχαίας πόλης
Χαλκίδας, γνωστής και από τις aρχαίες πηγές. Το πρόγραμμα καταρτίστηκε από το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα και μετά από γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και σχετική εγκρι τική απόφαση του ΥΠΠΟ, υλοποιείται σε συνεργασία με τη ΣΤ' ΕΠΚΑ Πατρών.
Κατά το πρώτο έτος υλοποίησης του προγράμματος, καλοκαίρι του 1995, οργανώθηκε εκτεταμένη επιφανειακή έρευνα στις θέσεις Πάγκαλη και Αγ. Τριάδα όπου είναι ορατές οχυρώσεις της υστεροκλασικής και βυζαντινής περιόδου. Σκοπός της επιφανειακής έρευνας ήταν η αναζήτηση και ο εντοπισμός όλων των ορατών καταλοίπων ανθρώπινης παρέμβασης στο χώρο κατά την αρχαιότητα, προκειμένου να καταγραφούν, σχεδιαστούν και φωτογραφηθούν και να ληφθούν υπόψη κατά την περαιτέρω φάση υλοποίησης του προγράμματος. Τα επόμενα χρόνια 1996-1997, παράλληλα με την επιφανειακή έρευνα στις παραπάνω θέσεις, άρχισε και αρχαιολογική ανασκαφή.
Στο κείμενο αυτό παραθέτουμε τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας κατά τα
έτη 1995-1996, τα οποία σε γενικές γραμμές είναι:
Α' περίοδος 1995: Στη θέση Πάγκαλη η επιφανειακή έρευνα που διενεργήθηκε στην ανατολική πλευρά του όρους Βαράσοβα και ειδικότερα στο χώρο που ορίζουν τα δύο οχυρωματικά τείχη της αρχαίας Χαλκίδας, μεταξύ άλλων απέφερε και όστρακα της νεώτερης νεολιθικής περιόδου. Διαπιστώθηκε επίσης η σύντομη χρονικά χρήση του χώρου κατά την κλασική περίοδο και αποτυπώθηκαν οι ορατές θεμελιώσεις μεγάλων ορθογωνίων κτιρίων. Εξίσου σημαντικά είναι και τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως από την επιφανειακή έρευνα στο άλλο μέτωπο του προγράμματος, στο λόφο της Αγίας Τριάδας. Η διαχρονική κατοίκηση εδώ από τα υστεροκλασικά έως τα βυζαντινά χρόνια μας ήταν γνωστή τόσο από τα ορατά ερείπια αυτών των περιόδων όσο και από τη συστηματική ανασκαφή που διενήργησε ο καθ. του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθ. Παλιούρας και η οποία αποκάλυψε στην
κορυφή του λόφου παλαιοχριστιανική βασιλική. Από τη δική μας όμως σχολαστική επιφανειακή έρευνα προήλθαν σημαντικά στοιχεία, κυρίως όστρακα, που διαφοροποιούν πλέον το χρονολογικό στίγμα της περιοχής.
Ο λόφος της Αγ. Τριάδας, ευρισκόμενος σε ένα στρατηγικό σημείο της
περιοχής από το οποίο ελέγχεται η είσοδος και η έξοδος του Κορινθιακού, από τα στοιχεία που περισυλλέξαμε εκεί, φαίνεται ότι, με εξαίρεση τη ρωμαίκή περίοδο, κατοικήθηκε αδιάκοπα από τα ΠΕ μέχρι τα βυζαντινά χρόνια.
Β' περίοδος 1996: Στη θέση Πάγκαλη, παράλληλα με τη συνέχιση της
επιφανειακής έρευνας, στο χώρο όπου κατά το 1995 είχαν περισυλλεγεί νεολιθικά όστρακα, διενεργήσαμε δοκιμαστική ανασκαφή με τομή διαστάσεων 2 Χ 2 μ. που δεν συνέπεσε μεν με δομικά στοιχεία (τοίχους κτλ.) της περιόδου αυτής, μας απέφερε όμως στρωματογραφικά διάφορες φάσεις κατοίκησης της νεώτερης νεολιθικής.
Στο άλλο μέτωπο της έρευνας στο λόφο της Αγ. Τριάδας, αρχίσαμε ανασκαφή κατά συστηματικό τρόπο. Ο υπό έρευνα χώρος ορίστηκε σε μεγάλους τομείς (Α, Β, C, ... F, ... Ζ) από τους οποίους ερευνήθηκαν μικρά τμήματα (F14, F15, F19, F25, G11, S9, βλ. εικ. 15). Η ανασκαφή κάλυψε χώρο που εκτείνεται εντός και εκτός της βυζαντινής οχύρωσης. Τρεις δοκιμαστικές Txl, Τχ2, Τχ3 που διενεργήσαμε μέχρι το φυσικό έδαφος κρίθηκαν αναγκαίες για τον έλεγχο της στρωματογραφίας.
Τα αποτελέσματα της πρώτης ανασκαφικής μας παρέμβασης στο λόφο της
Αγ. Τριάδας είναι κατά την άποψή μας πολύ σημαντικά γιατί, εκτός από τις
θεμελιώσεις του 5ου και 4ου αι. π.Χ. που ήρθαν στο φως, επιβεβαιώθηκε
στρωματογραφικά και η μεγάλη περίοδος κατοίκησης στο λόφο.
Το κείμενο συνοδεύεται από σχέδια χαρακτηριστικών οστράκων.