BOGVENNEN 1982 }>,�.� JJ.UJJ,hl Skrift, Bog og Billede i Senmiddelalderens Danmark . BOGVENNEN 1982 B i r tS*j \J J ^ndpit tiltalefcom �>:ciina rium ccdclic �Slcfjiviccnfis. j�omimca p2ima aductu� -oo* lini. 'giltroitug. /^>J ,>tc loia^ /ui animam " mcam-tK'' mcu� in tc cofido non erubcfcam neep irridc mt mc tnu, miamdctcnivnii* iiqmfcTrL-Dcc , tant nocofundcnturJp�.O'ia� tu^ ^aij onc �cmonftra �: fcmita� i r tua�cdocc mc.(5lojiapatni fllio i ct fpintuifcto.�icutcrat inpzinci^ ^pio ct nucct fcmp.ct m fat'arcclo:u Jbmc^J dte Icuauiutriip:a.^5 f� b nelcffounomcs.� loriai cjrcl^ i lio noncicitur ptotiiaducnim : jnifimfdh�fadp. Collccta. gyi Bfitaqii� dhc potenriam % 7vtua zvent, utabimmincn fibu� peccato? nrd^z picult�.tc \ mercamur ,pnacntcmpi.tc \\* Nhcratcfaluan mimcti pzci fpt^ ^fetd viut�ct rc^na�oCjpoia fc.rc'iimc.^co cplcbtii^auli aDttadlRomanos. Ccap.jui. irrcc-�citoquiabo cft.ta no� dc fdpno rur' :crc: IBuccni^pio:cft nra lal9: � cii crcdidiuui�.lfto^peeflit; pic� aut afpropmquabit. '�ibu ciam9 ergo opa tciicb:aru:t duamur amia lucis.ficut in t>ic l?oncftcambulcm^.lflon incd' mcrtatdibii� ct cb:ictatibuo:nd i cubilib^ctimpudiciciie. ndm edtentde zcmulandc.^cd idu^ imini Diim il?crum^pm.^zau. tX niucrfiqui tcecpcctant.no con^ fijndetur r>nc.^Uia�tuaovnc no tao facmicbui fenutaetuae cdocc mc^tU'a.i�ftcnde nobieoncmifo / ricozdiam tu�,-; falutarc tuuloa no V bi�. ^Ua. �5cc\ucriafci cuagdii ^(prcpnul^arl?cum. C^P� illo tpc. Cuoipzopuv qualTct il?n�icrofolunis. zve ^ nuTct bctpl?agcadinontcoliuc' ti; tue nnfitrmos oifcipro�ri' ccea�. 'Jtc mcaftcllii qv cdtra voscft:ct ftanm inucnicn� afi' nam alligatamct pullum cum ca. ^oluitc.ct adducitcnncl?i. J^tlfquiexwbis aliquid onc n;t:T?icitc quia Dri�l?ii� op^f�^ bet. rt confcftim tumittct co�. ioocaut totii factii cft:utadun plcrctur qdoictti cft p^pbetam oicctcin. �Dicitc filic ivon.cccc rqc tu"vcnit tibi mauluctu�: fc de� fupafina z pullum filui fub iugali��untc�auttufqjprwfc ccriit finitpeepit illivjibu�. t addujccnit afmact pullii;�t un' pofucnit fupcos vcftuucta fua. ct cii DcfupfcdCrc feea ut. jjMu nma autturba;rtraucruntvcfh' incta fuai via.'/ftluaiit ccdcbit raiuoe t�carbo.nb^.ct ftcrucbit in via.5turbcaut qucpeedebit z quc fcqucbitur.clamab�t vv c�tce.^fauna filio tyauidrbcnc dictu� qmvcnit in uomicr�ni. Credo wcitur in oibu� Dnid� BOGVENNEN 1982 Skrift, Bog og Billede i Senmiddelalderens Danmark Forening for Boghaandv�rk Christian Ejlers' Forlag REDAKTION Christian Ejlers & Erik C. Lindgren Bogvennen 1982 markerer 500-�ret for den f�rste trykte bog i Danmark; den udkommer p� dagen for festligholdelsen af dette jubil�um, den 31. august 1982. Forening for Boghaandv�rk takker Landsdommer V. Gieses Legat og M. V. Knudsens Fond for st�tte til udgivelsen af denne bog. Foreningen takker ogs�john Back og AiO Tryk as, Odense (Andelsbogtrykkeriet), for den velvilje, der har gjort det muligt i 1982 at udsende Bogvennen i et udstyr, som ligger ud over det, foreningen p� egen h�nd havde kunnet overkomme. Bogen er sat med Bembo og trykt i AiO Tryk as, Odense, p� tonet offset-papir 202 fra De Forenede Papirfabrikker, Silkeborg. Farvereproduktion: Colour-Scan aps, Odense Reproduktion: Belgrafik, Brobyv�rk Bogbinding: AiO Bogbinding aps Typografi og ombrydning: Erik Dal ogjohn Back ISBN 877241 974 1 Illustrationen p� side 2 viser Missale Slesvicense, LN 185, Slesvig: Stephan Arndes, 1486. 2�. Kol.br. 160 mm. -F�rste blad efter kalender�delen med register etc. Bem�rk skiftet mellem de to rotundaskrifter. Initialet 1 kommer igen utallige gange p g a. formlen In illo tempore, gerne i forkant, flot malet i 6-10 liniers h�jde, men her knebet inde for ikke at konkurrere med det store malede A. P� side 6 vises pergamenth�ndskriftet Sanctua�rium Birgerianum, 1518, n�rmere omtalt p� si�derne 46, 62-65. Med disse to farvebilleder har redaktionen villet ansl� denne bogs tema ved at vise en trykt og en h�ndskreven bog � herunder den pointe, at den trykte er den �ldste. H�ndskrevne b�ger blev ikke sl�et ud fra den enedag til den anden. DET KONGELIGE BIBLIOTEK K�BENHAVN Indhold Redaktionen Mikael Venge dr.phil. Anne Riising landsarkivar, dr.phil. Landsarkivet for Fyn Anne Riising Thelma Jexlev arkivar, cand.mag. Rigsarkivet Erik Dal administrator, dr.phil. Det danske Sprog-og Litteraturselskab Niels Haastrup professor, dr.phil. Roskilde Universitetscenter Ulla Haastrup fagl�rer, mag.art. Kunstakademiets Konservatorskole Det snilde l�seapparat 7 Gutenberg og 1400-tallets Europa Et tv�rsnit Johann Snell 21 Den kirkehistoriske baggrund Den skrevne bog 45 Lovh�ndskrifter, b�nneb�ger, opbyggelseslitteratur 50 trykte b�ger 1482-1522 61 Teknik, udstyr, funktion Sprogarbejdere -med og uden b�ger <*?7 Dansk kirkekunst med trykte forl�g 105 Lauritz Nielsen-register 129